287 Opwekking = Jezus doen

Intro
Kort na mijn emeritaat leidde ik na jaren studentenpastoraat weer een Paasmorgendienst in een tradionele gemeente. Ik zag daar wat tegenop, want ik vreesde de vraag uit mijn begintijd: ‘geloofd u nog(!) in de lichamelijke opstanding?’ In mijn welkomswoord dekte ik me in: ‘Op Pasen zitten er in de kerken mensen, die geloven in een let¬terlijke lichamelijke opstanding én mensen die dat niet vermo¬gen te geloven.’ Dat was fout, want later kreeg ik van sommigen geen hand meer bij de uitgang.

Wat staat er?
Wie nauwkeurig het verhaal van de vier evangelisten leest, ziet in verschillende vertalingen, dat de engelen zeggen: ‘Hij is hier niet, hij is opgewekt (passief of verrezen R.K.) en in Galilea zul je hem zien’.* Verder hebben zij gehoord van verschijningen, waarbij je Jezus niet mag aanraken (Maria Madalena) of waar men daar van afziet (Thomas). Lucas laat de leerlingen er Vijftigdagen over doen om te ontdekken, dat Pasen en Pinksteren op één dag vallen, iets dat Johannes rond het jaar honderd wist. De volgelingen hebben eigenlijk alleen een leeg graf. De rest is van horen zeggen. Er is er maar één die (veertien jaar later) zélf vertelt, dat hij Jezus zag: Paulus (2 Kor. 12), zogenaamd als een onuitsrekelijke ervaring van een kennis. Lucas vertelt pas decennia later, dat hij daarbij van zijn paard viel (Handelingen 9).
Geloof ik in de lichamelijke opstanding? In deze chaotische jaren misschien wel, maar anders.

Pasen op Iona
Welke hoop kunnen we putten, uit de ervaring dat Jezus is opgewekt? Ik ga een decennium terug naar mijn kolom over de Paasviering zonder preek in de Romaanse kerk van de communauteit op Iona, een eilandje voor de Schotse westkust.** Toen diende het als voorbeeld van liturgie als rollenspel, nú om de lichamelijke opwekking van Jezus te begrijpen. Voor wie deze kolom niet lazen, kort:
De voorganger memoriseerde sober de drie dagen, die de gasten gespeeld hadden. Op donderdag de voetwassing en de maaltijd. Op vrijdag de processie met een groot kruis over rotsen en langs woedende golven, telkens stilstaand bij een fragment uit de Passie.
Dan dooft het licht en valt het stil. Uit die stilte roept de voorganger: ‘Het is vroeg in de morgen en Maria van Magdala gaat naar het graf.’ In een lichtkring zoekt Maria Jezus. Telkens staat ze speurend stil in zijbeuken en kapellen en zingt het refreinlied ‘The lord of de morning’, (‘De Heer van de dageraad’, de Morgenster). Terwijl ik dit schrijf ontroert mij dit deel van de viering weer, want ik wordt onvermijdelijk meegenomen in Maria’s zoektocht, het levensbeeld is van ons verlangen naar de stem uit de schaduw: ‘I am the Lord of de Morning’. De kerkklok luid en de Paaskaars loopt stapje voor stapje langs de rijen en deelt geduldig haar licht. De voorganger roept: ‘Christ is Risen’. De echo roept het terug. Het is het Pasen!
Mensen lopen door het elkaar en omhelzen vreemden. Ergens komt een viool vandaan en begint een oneindig lied: ‘The lord of de dance’ (De Heer van de dans), er ontstaat ordening en de Paasmensen dansen in het middenpad een soort witte-zwarte-zwanenspel. Ja, om écht Pasen te vieren zullen we elkaar bij de hand moeten nemen en bukken.
Wanneer het weer stil is, ontvangen de Paasmensen de zegen van de Weg. De deur gaat open naar de nog pikdonkere nacht geslagen door woeste golven. De Paaskaars stelt zich op in de hal en geeft zo nodig weer licht mee.

Waarheen gaan zij (wij) in de donkere wereldnacht?
Die vraag heb ik toen niet gesteld. Misschien had ik ‘Gij stil geschreeuw’*** toen nog onvoldoende gehoord. Velen zullen na het afscheid in de haven (weer) naar Galilea gaan, waae het allemaal begonnen was. Galilea met zijn zieken, verlamden en vissers op een visarme meer. Daar zullen ze hem zien. De eeuwen door hebben Paasmensen zich daar aangesloten bij anderen uit vele richtingen en geloven, die ontzet door het massale lijden, daar Jezus deden. Je vindt hem bij voedselbanken in kapitalistische landen, in gammele puinsteden, aan de zeekusten vluchtelingen te redden, die als verhongerende kuddedieren op zoek gaan naar voedsel en vrede, ze vroegen mij ‘kan ik nog boodschappen voor je doen?’ Ik zag ze op de A12 en de Maaltijd vieren in Schiphol denkend aan Moeder Aarde…
Een schare, die niemand tellen kan, sterren aan de hemel. Zij zijn volgens Paulus het lichaam van Christus. De schrijver van het Vierde Evangelie had deze lichamelijke opstanding al voorzien al voorzien en schrijft aan het slot van zijn evangelieverhaal:

‘Jezus heeft nog veel meer gedaan: als alle daden één voor één opgeschreven zouden worden, zou de wereld te klein zijn voor alle boeken…’ (Joh. 21:25)

noten

* De vertalngen beknopt:
NBG 1952 vertaalt in Mt, Mc en Lc overal terecht met ‘opwekking’. Alleen kiest een redacteur als pericooptitel voor ‘De Opstanding’. Jh. heeft de engelen niet, geloof steunt bij hem alleen op het lege graf.
De NBV14 is inconsequent: Mt. Titel en tekst ‘opstanding’; Mc. en Lc titel ‘Het lege graf’, tekst ‘opgewekt’. Jh. opstanding (hier tercht). Nb. Jh. vertelt van Opwekking en gave van de Geest op zelfde dag.
NBV21 verbetert alle verkeerde vertalingen met opgewekt en titelt: ‘Hij is hier niet’.
Katholieke Bijbelstichting: ‘Hij is verrezen’ als titel en door de engelen.
1 Cor. 15: Paulus meestal over opwekking, een enkele maal ‘opstanding’.

** Oorspronkelijke tekst: Liturgische kanttekeningen 194 op mijn webdinges.

*** ‘Gij stil geschreeuw’ was een godsnaam bij een middeleewse mysticus, die D. Sölle gebruikte als ondertitel voor haar ‘Mystiek en Verzet’ en die Mozes ervoer op de Horeb.

Lord Of The Dance
Sydney Carter
I danced in the morning when the world was young
I danced in the moon and the stars and the sun
I came down from heaven and I danced on the earth
At Bethlehem I had my birth