Bleibet hier, und wachet mit mir, wachet und betet

intro
Deze kolom lever ik op Aswoensdag in. Voor katholieken begint dan het vasten tot Pasen. Protestanten volgen nog het middeleeuwse rooster en begonnen sinds 1750 de vorige zondag de zeven ‘Lijdensweken’. Dan roept in de evangelielezing Jezus zijn leerlingen en dus ook ons toe: ‘Zie wij gaan op naar Jeruzalem’ (Lucas 18:31). Intussen zijn katholieken en protestanten tijdens de Veertigdagen voor Pasen liturgisch dichter bij elkaar gekomen en ligt het accent minder op het lijden van Jezus, dan op onze geestelijke pelgrimage naar Pasen.

Lijden vieren?
Meerdere malen schreef ik al over mijn moeite met de vorm van de protestantse lijdenstijd en met de kruisweg bij de katholieken.* Predikers thematiseerden het lijden van Jezus als een goddelijk plan en met Pasen komt het weer goed. Ik miste de empathie en het inlevingsvermogen. Want de dodelijke marteling die Jezus onderging diende om – kort door de bocht – ‘gods’ toorn over onze zonden te stillen. Jezus concrete angst, wanhoop en pijn verdween achter een middeleeuwse verzoeningsleer.

Socrates en Jezus
Dorthee Sölle werkte kort voor haar overlijden aan haar boek ‘De mystiek van de dood’. Enkele onvoltooide fragmenten werden door haar familie uitgegeven. Daarin vergelijkt zij de doodsweg van Jezus met die van de antieke wijsgeer Socrates, zoals verteld door zijn leerling Plato. Net als Jezus kreeg Socrates de doodstraf wegens godslastering (Mt. 26:66). Socrates sprak in zijn laatste uren, liggend in het gevangenisbad, met zijn vrienden over filosofische kwesties. Na het afscheid stuurde hij zijn vrouw en kinderen weg, omdat die maar gingen huilen en jammeren. Tenslotte gebood hij zijn slaaf hem de gifbeker aan te reiken. Socrates aanvaarde afstandelijk de beslissing van het Atheense recht.
Jezus stierf anders. Hij huilt over de stad, die doof voor zijn boodschap zal ondergaan (Lc. 18:41) e.v.)! In zijn doodsangst in Gethsémane zoekt hij troost bij zijn vrienden: ‘Blijf bij mij en waak met mij’. Maar ze vallen in slaap (Mt. 26:40 e.v.) en bij zijn arrestatie nemen zij de benen. (Mt.:26:56). De één levert hem uit, zijn beste vriend keert zich af. De beide oudste evangelisten hebben één kreet vanaf het kruis gehoord: ‘Mijn God, waarom hebt je me verlaten?’ Maar de hemel antwoord niet.
Sölle noteert: Het zijn alleen vrouwen die bij hem blijven: In Bethanië zalft een vrouw zijn voeten, waarbij Jezus moet denken aan zijn begrafenis (Mc. 14:1-11 / Mt. 26:6-14), Bij het kruis stonden alleen de leerling die hij liefhad en de vrouwen, die daarna in de avond een wake hielden bij zijn graf. Dat ontroerde me.

Verlaten
Nog steeds houd me bezig, dat onmachtige hulpverleners bij de aardbevingen mensen, die ze onder het puin hoorden, moesten verlaten. Velen hebben met mij gehuild, ook vanwege eigen machteloosheid. Was er iemand achtergebleven bij deze stervende mensen? Mijn ervaring dat de kern van veel (vlucht- oorlogs-. scheidings-) trauma’s doodsangst en verlatenheid is.
Als vanzelf drong zich het gebed van Jezus in mij op: ‘Blijf hier bij mij’. Ontelbare malen heb ik die woorden herhaald in Taizé en door de jaren in mijn hart: ‘Bleibet hier und wachet mit mir, wachet und betet…’ Als je het herhalend zingt wordt het gebed meerzinnig: het gebed van Jezus én van lijdende mensen, vaak óók troostend ons eigen gebed. Die avond na zijn sterven zullen pelgrims uit Emmaüs een vreemdeling die met hen oploopt vragen: ‘Blijf bij ons, want het is avond en de nacht zal komen’ (Lc. 13:28). En Hij bleef!

Lijdenstijd, maar dan anders
Laten we in deze dagen het verschrikkelijke en onverklaarbare WAAROM van Jezus én al die andere lijdenden en gemartelden laten staan – en niet vluchten in een middeleeuwse theorie van verzoening of iets dergelijks. Het antwoord op de Schreeuw blijft in de mystieke stilte.
In die stilte zouden we – te beginnen bij de lijdensaankondiging – de verhalen van één of meer evangelisten in korte dagelijkse of wekelijkse stukjes kunnen overdenken en proberen bij ‘Jezus’! in zijn nood te blijven. Zo zullen we hem ook niet in de steek laten en wegkijken, als hij zich inzet voor miljoenen lijdende mensen én Moeder aarde.

• 1. De Honderd dagen rond Pasen (2e dr.), waarin ik aanwijzingen geef voor het maken van een persoonlijk Brevier.
  2. De weg van de stilte, het slot.
     Beide boeken zijn nog gereduceerd bij Bol.com te koop of te lezen op www.Jan-deJongh.nl.