intro
Naast de gebeden is het bidden van de psalmen een centraal ingrediënt van de kloosterlijke getijden. Meestal gebeurt dat in een twee wekelijks ritme. ‘De Proeve’ van het PKN-dienstboek
geeft daarvan een voorbeeld. De psalmen worden reciterend gezongen op de gregoriaans tonen. Een aantal psalmen werd in deze vorm bij de berijmde psalmen in het Liedboek 2013 opgenomen.
Er is geen denken aan, dat we dit van de monniken over kunnen nemen tijdens ons stille dagelijkse moment. Dat moeten we ook niet willen. Wel kunnen we een tijdlang de psalmen (gedeeltelijk) als meditatieve lezing in onze dagelijks stille tijd gebruiken. Wij deden dat een paar keer enkele maanden in de zomer met de vertaling van Gerhardt – van der Zeyde, het boekje ’50 psalmen’ en de bewerking van Oosterhuis ‘150 Psalmen Vrij’.
In deze en de volgende kolom gaat het me vooral om ervaringen, wanneer we die joodse poëtische gebeden na 2500 jaar (opnieuw) meenemen op onze levensweg.
Het wonder van de joodse psalmen
Het is een wonder, dat het gebedsboek van het volk Israël vanaf de kerkvaders ook het ‘gebedsboek van de Kerk’ werd. Er zijn zelfs christelijke gemeenten die alleen psalmen en enkele hymnen zingen, zoals al eeuwen de kloosterlingen. Eigenlijk eigende de kerk zich deze Joodse liederen toe met de aantekening, dat ze ‘christelijk’ moesten worden begrepen. Het zogenaamde ‘klein gloria’, Ere zij de Vader en de Zoon en de Heilige Geest…, aan het slot van de psalm gezongen, maakt hierop attent.
Volgens de oerprotestante Calvijn, blijven de psalmen actueel, doordat ze alle menselijk emoties verwoorden: twijfel, vreugde, vertrouwen, angst, dankbaarheid, woede, eenzaamheid, geborgenheid, verdriet… Als in een spiegel herkennen we telkens onszelf, want steeds zijn wij anders en klikt ineens enkele zin of woord. Zo ervaar ik in deze tijd van oorlog, catastrofen en persoonlijk verdriet, dat andere (delen of zinnen van) psalmen mij raken en dragen, dan die ik voorheen geestelijk oversloeg. Dat gebeurt trouwens ook met de keuze van liederen in de viering.
Citaten
De orden van vieringen staan vol citaten uit de psalmen. Bijvoorbeeld:
Heer open mijn lippen / opdat mijn mond u zal loven (51:17).
Onze hulp is (in) de naam van de Heer / die hemel een aarde gemaakt heeft (121:2).
God, kom mij te hulp / Heer, haast u mij te helpen (27:8,9).
Behoed mij als uw oogappel, Heer / verberg mij in de schaduw van uw vleugels (17:8).
In uw handen, Heer mijn God beveel, ik mijn geest / U die mij bevrijde, trouwe God. beveel ik mijn geest. (36:6).
Laat mijn gebed voor u zijn als reukwerk (wierook) / Mijn geheven handen als het avondoffer (141:2).
Enzovoort….
In kranten, die het geloof niet mijden, hebben rouwberichten vaak als motto een psalmvers. Of wandel maar eens over een begraafplaats!
Het is interessant, dat blijkbaar, volgens een criticus ‘uit hun verband gerukte’, losse psalmverzen een eigen leven kunnen gaan leiden. Daar zijn ze nu juist poëzie voor en geen betoog! In grote vrijheid heeft men in Taizé veel losse verzen gebruikt voor de bekende meditatieve herhaalliederen.
Het gaf mij de vrijheid meerdere strofen in mijn getijdenschrift met de bede vijanden naar de verdoemenis te sturen tussen haakjes te zetten. Tussen haakjes, niet gewist! In sommige kloosters zeker bij 137:7-9 en 139:19-21 doet men dat ook.
Want er zijn momenten geweest, dat die haat en doodwensen mij niet vreemd waren. Tijdens de strijd tegen de Apartheid, waarvoor ik steun van mijn kerk ontbeerde, bij het wegkijken van de gruwelen door de Assadfamilie begaan en nu vandaag bij de moorden in naam van de god van Poetin, heb ik meerdere malen gehoopt op de dood van deze gewetenlozen. Ik begrijp misschien daardoor beter de positie van Dietrich Bonhoeffer, die besloot mee te gaan in het plan om Hitler te vermoorden. Die poging mislukte…
Wordt (DV of sub conditione S.Jacobi 4:13 e.v.) vervolgd.