Gerechtigheid en vrede kussen elkaar
psalm 85

Eens zongen we op een Startzondag in september met Oosterhuis: ‘Gij wacht op ons, totdat wij opengaan voor U’ (Lb. 328). Alsof God die eenzame mens in onze omgeving is, die wacht totdat… Want Gód gaat nooit met/op vakantie. Ook niet als we alleen maar op zondag bij hem op bezoek gaan. Hoewel ik dus niet enthousiast ben over het alternatieve liturgisch jaar, dat aardige Utrechtse organen ons aanbieden, van harte juich ik het liturgisch praktiseren van de vaste Vredeszondag deze maand toe.

Zwijgen
Er was ook in kerken van de jaren zeventig en tachtig een hele strijd rond de vrede! Maar nog steeds woeden er (meer?) oorlogen en worden mensen dagelijks bij duizenden gemarteld, gedood/vermoord of verkommeren in de modder van vluchtelingenkampen. Ver van ons bed?
Bij Zomergasten luisterde ik naar schrijver Birney (De tolk van Java), wiens familie verwoest werd door het trauma dat zijn vader overhield aan het moorden in de oorlog in Indonesië. Hij maakte duidelijk hoe het zwijgen over die oorlog pas na 75 jaar wordt doorbroken (Film: De Oost). De trauma’s over het deelnemen aan of zien van martelingen en moorden konden door duizenden ‘veteranen’ alleen in familiekring (als men wilde luisteren!) ter sprake komen. Diezelfde zondagavond overvielen me de berichten over in de steek gelaten Afghanen, tolken, ander personeel en ‘eitjesbakkers’ (citaat uit 2e kamer) voor onze soldaten. Ook nu wordt ons aandeel in de levensbedreigende verschrikkingen voor hen, die ‘ons’ tijdens de ‘vredesmissie’ dienden, tot een te laat binnenlands debat over hoeveel slachtoffers we willen ophalen (als dat nog kan) en wie verantwoordelijk was voor het vertragen…
Ik luisterde: Hoorde ik ook iets gelovigs uit Utrecht?

Jezus laat ons inzien, dat oorlog altijd zonde tegen God, zijn Geest en de mens(elijk)heid is. Juist in de kerk mogen we daar niet over zwijgen. Daarom heeft de Vredeszondag zich terecht een vaste plaats ‘veroverd’. Al taant de belangstelling verontrustend. De christelijke morele vraag of militair ‘geweld tot vrede’ gerecht¬vaardigd is, mogen we niet buiten de kerkdeur houden. Pas rond 400, na het ontstaan van de Romeinse staatskerk, rechtvaardigde de synode van Arles deelname van christenen aan oorlogen: De zondeval van het christendom(Heering).

Vrede op zijn Romeins of Amerikaans?
Het Ministerie van Oorlog, waarmee ik sedert ‘De Oorlog’ veel te maken kreeg, veranderde van naam: Ministerie van Defensie. Het woord ‘vrede’ is er niet van de lucht. We horen van vredesoverleg, vredes¬macht, vrede bewaren en opleggen (peace-keeping en zelfs peace-enfor¬cing), vredesmissies en de Pax Americana. Hoe ziet die vrede er uit en om wiens vrede (belang?) gaat het?
Aan het begin van onze jaartel¬ling sprak men van de Pax Roma¬na. De Pax van het Romeinse imperium bete¬kende in de prak¬tijk gewelddadige onder¬drukking van alles wat tegen het belang van Rome inging. De dichter Vergilius schreef, dat Rome aan de volken ‘de gewoonte van de vrede oplegde (enforcing!). De imperiale strategie was om een ‘eigen’ regering in de regio’s toe te laten, maar die moest wel doen wat in het belang van Rome was. En zo niet: de legioe¬nen stonden klaar. Die vrede bete¬kent onge¬veer ‘rust en orde’ in een wereld van mach¬ti¬gen en onmach¬ti¬gen, rijken en armen, uit¬bui¬ters en uitgebui¬te¬nen. Of onge¬nu¬anceer¬der: vrede is geen gedonder en doen wat ‘WIJ’ zeg¬gen.

Sjaloom
Vrede is een hoera-woord – iedereen is er voor. Daarom waren kritische christenen in de jaren zestig met het He¬breeuwse sja¬loom in de weer. Maar ook dat is niet ondubbelzinnig? Sja¬loom roept twee beelden op:

1. Een situatie van perma¬nente harmo¬nie: leeuw en lam slapen in elkaars armen (Jesaja). Sja¬loom is dan een toe¬stand waarin voor geschiedenis, revolutie geen plaats meer is. Een droombeeld, dat veel mensen niet in bewe-ging brengt, omdat immers ‘de Heer er in zal voorzien’: een hemel op aarde.
2. Vandaag is sjaloom voor een christen: ‘De bek die klei¬neert’ (Oosterhuis) tot zwijgen brengen en vooral de slachtoffers ontvangen en tot hun recht laten komen. Dáár zullen we voor gaan vanwege Jezus Christus, zelfs als we de resultaten betwijfelen en niet meer zullen zien!

Een gezegende Start-, maar vooral Vredeszondag gewenst!

Jan de Jongh