bovenschrift
Velen maakten (hernieuwd) kennis met ‘Taizé’ tijdens de kerstweek 2010 in Rotterdam of gaan er in de vakantie heen. Vandaar deze korte zomerserie over Taizé.

TAIZÉ: 1. Zachte macht

Tientallen malen was ik vanaf 1970 met groepen of met ons gezin in Taizé. Nu waren we er nog eens terug samen met vrienden. Met hen bekeken we een paar dagen daarvoor na vele jaren weer de diaserie uit de jaren zestig en zeventig. Die maakte ik ter voorbereiding van studentengroepen. Door die oude dia’s kreeg ik de neiging het heden met die eerste tijd te vergelijken. Want geleidelijk verandert er veel.

De grote tenten uit de tijd van de ‘dynamique du provisoir’ zijn vervangen door vrij permanente barakken. De circustent die rond 1974 ieder jaar vanaf Pasen tegen de opengebroken achterwand van de kerk werd gezet om de menigte op te vangen, werd een pleinvullende houten aanbouw, waarachter de betonnen Verzoeningskerk visueel schuilgaat. Er is een oversteekplaats op het weggetje, de voetpaden zijn door heggen van de rijweg gescheiden en er werden grote parkeerterreinen aangelegd. Een tiental jaren geleden kwam er in het moerassige bosdal een stiltepark: de Source de St.-Etienne. Wat niet veranderde was de wonderbaarlijke logistiek waarmee het verblijf van duizenden jongeren jaar in jaar uit in goede banen wordt geleid. Geen rotzooi, geen commercie, geen mechanisch lawaai.

Zachte macht
Hoe krijg je deze geordendheid voor elkaar zonder zichtbaar toezicht en sancties? Ook in Rotterdam viel dat de autoriteiten op. Een enkele maal wordt een jongere weggestuurd. Die welhaast probleemloos verlopende sturing zal wel voor een deel te danken zijn aan het feit, dat velen (al vanaf ± 15 jaar) in groepsverband komen. In Rotterdam werd geopperd, dat naar Taizé vooral ‘nette’ en gedisciplineerde jongeren komen. Maar springen jongeren niet juist in groepsverband uit de band?

Ik vermoed dat één van de redenen is, dat de broeders zelf vrijwel op de achtergrond blijven en vrijwel alles door de jongeren zelf laten doen: ontvangst, indeling groepen, schoonhouden van gebouwen en terreinen, de voedseluitdeling en voor een deel  ‑bereiding, enz. Er is wel ‘leiding’, maar niet duidelijk herkenbaar aan onderscheidingstekenen. Toen wij eens na het morgengebed en voor het vertrek naast onze auto ontbeten, kwam een jongeman ons zeggen, dat picknicken op het parkeerterrein ongewenst was.

Er zijn ook bijzonder weinig directe aanwijzingen en geschreven gedragsvoorschriften. Vrijwel alles wordt gestuurd door pictogrammen. Die plankjes met plaatjes of een enkel woord komen duidelijk niet uit de fabriek, maar zijn door jongeren zelf gemaakt, uiteraard op initiatief van de broeders. Een voetbal met een kruis er door is veel effectiever dan een fabrieksbord ‘verboden te voetballen’. Wanneer een bord met ‘Silence’ door een jongere bij de kerk opgehouden wordt, is dat ‘dwingender’ dan een bord tegen de muur. De sturing gebeurd ook door sociale controle (indeling in groepen en barak/tentnummers) én door imitatie.

Wie naar de Source de St-Etienne afdaalt, verbaast zich over de stilte en de rust waarmee de jongeren daar in groepjes zitten, onder een boom wat lezen, wandelen of bij de open Oosters-orthodoxe kapel mediteren.

De vele mogelijkheden om op eenvoudige balken te zitten of in groepjes samen te scholen zijn voor jongeren aantrekkelijk. Ze ontmoeten leeftijdgenoten uit vele landen, worden verliefd of doen nieuwe vrienden op.

Dat alles noemt de antropoloog André Droogers: zachte macht. Zachte macht staat ten dienste van de zaak, het is middelmacht. Harde macht heeft als doel het (gezags)instituut in stand te houden.

Politici en politie zouden in Taizé wellicht wat kunnen leren over de sturing van het gedrag van jongeren in bepaalde stadswijken. Onzichtbare zachte macht: gesprek, verantwoordelijkheid geven, zelforganisatie, serieus nemen – afzien van machtsvertoon, gewelddadige repressie, verboden en dreigen met sancties. Maar zij niet alleen. Ook de regelaars en gebieders in de kerken.

Jan de Jongh